Analiza czynników upadłości przedsiębiorstw

Za cel tego podrozdziału autor obrał naświetlenie i pogrupowanie ekonomicznych przyczyn popadania przedsiębiorstw w problemy finansowe. Dokonane zostanie rozdzielenie przyczyn upadłości, w myśl analizy środowiska firmy, na przyczyny pochodzące z wewnątrz i z zewnątrz firmy. Rozdział będzie się składał z dwóch części: pierwsza (1.2.1.1) skupia się na opisie czynników wypływających z samego przedsiębiorstwa, druga (1.2.2.2) poświęcona jest analizie otoczenia, w którym funkcjonują podmioty gospodarcze. Wspomniane otoczenie (środowisko) ekonomiści zwykli dzielić na otoczenie bliższe (mikro-otoczenie) i dalsze (makro-otoczenie). Obydwa kształtują przedsiębiorstwo, ale tylko to pierwsze pozostaje pod wpływem samego przedsiębiorstwa. Warto w tym momencie przytoczyć jeszcze jedną klasyfikację ^[1] przyczyn upadłości, zaproponowaną przez M. Lasek. Podejście to często stosowane jest przez pracowników banków podczas analizy utraty zdolności kredytowej. Wyróżniła trzy grupy powodów utraty zdolności płatniczej:

• niezależne od działalności przedsiębiorstwa, związane ze zmianami w jego otoczeniu (polityka gospodarcza kraju, kurs walutowy itp.),
• niezależnie do działalności przedsiębiorstwa, związane z branżą, w której działa (np. możliwości rozwojowe, zmiany cen surowców),
• związane z działalnością przedsiębiorstwa.

W literaturze istnieją dość duże rozbieżności w ocenie udziału poszczególnych skutków upadków przedsiębiorstw. Grabowski wysunął dość kontrowersyjną tezę dotyczącą sytuacji w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych: „Zdaniem ekspertów prawnych zajmujących się tą tematyką [upadłości – autor] rzeczywiste bankructwa wynikające z nieudolnego prowadzenia działalności gospodarczej, czy gwałtownego pogarszania się warunków na rynku, to jedynie około 10 procent ogólnej liczby.” Reszta to upadki które następują jako rezultat przekazywania majątku innym podmiotom gospodarczym bądź też udziału w aferach gospodarczych. Z kolei według badań Altmana przeprowadzonych w roku 1993, defraudacje i innego rodzaju oszustwa gospodarcze doprowadziły do upadku zaledwie w 3,8% przypadków. Istotnymi czynnikami były: tło ekonomiczne i trudności finansowe. Z kolei, z badań amerykańskiego Instytutu Zarządzania Kryzysem w Clarcksville wynika, że w ponad jednej trzeciej zidentyfikowanych w latach 90. kryzysów w firmach amerykańskich, głównym źródłem zagrożeń dla istnienia firmy były błędne decyzje zarządu, prowadzące w dłuższym lub krótszym okresie do utraty zdolności do dalszego funkcjonowania.”^{[2] [3] [4] [5]} Dominująca grupa czynników zależała będzie od ustroju gospodarczego, etapu rozwoju środowiska gospodarczego, w którym przedsiębiorstwo egzystuje, swobody przepływów zasobów i wielu innych czynników, które opisane będą w następnych podrozdziałach.

^[1]  Por. K. Obłój, Strategia przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, str. 106

^[2]   Zob. M. Lasek, Wielokryterialna ocena kondycji ekonomicznej firmy- klientów banku Wydawnictwo UW, Warszawa 96r,

^[3]  Zob. M. Grabowski Upadki twarde i miękkie, Businessman 1993 nr2, str. 25

^[4]   Majątek zostaje często przetransferowany do tzw. spółek bliźniaczych, w celu ominięcia przepisów podatkowych. Bywa także, że kapitał staje się kapitałem zalążkowym kolejnych przedsiębiorstw tworzonych przez właścicieli przedsiębiorstw, z których pieniądze zostały „wypłukane”.

^[5]  Zelek A., Wczesna identyfikacja kryzysu finansowego ucieczką od bankructwa, Przegląd organizacji nr 2/2002 str. 32-36.